آیین‌های گیل و دیلم

محمود پاینده لنگرودی در 12 آبان سال 1310 در لنگرود متولد شد. وی پس از گذراندن تحصیلات در این شهر به جرگه­ی فعالان سیاسی پیوست و به تهران آمد. او از آن پس فعالیت­های ادبی و فرهنگی خود را به­طور گسترده پی­گرفت و علاوه­بر شاعری سالیان بسیاری را صرف تحقیق و پژوهش در زمینه­ی فرهنگ گیل و دیلم نمود. آثار او در این زمینه عبارت­اند از: مثل­ها و اصطلاحات گیل و دیلم (1352)، آئین­ها و باورداشت­های گیل و دیلم (1355) که هر دو از سوی بنیاد فرهنگ ایران به چاپ رسید. اثر دیگر پاینده لنگرودی فرهنگ گیل و دیلم (1366) است که توسط انتشارات امیر کبیر منتشر شد. علاوه بر آن­ها، کتاب­ها، مقالات و پژوهش­های بسیاری از او باقی ماند که از سوی انتشارات مختلف به چاپ رسیدند. وی در سن 67 سالگی و در سال 1377 چهره در نقاب خاک کشید.

محمود پاینده لنگرودی، فردی که عاشق و شیفته­ی فرهنگ ولایت خود بود؛ بهترین سال­های زندگی­اش را با هم­صحبتی و هم­نشینی مردم مهربان سرزمین سبز گیلان، صرف جمع­آوری آئین­ها و باورهای مردمان دیارش کرده و آن پژوهش­ها را سرمایه­ی عمر خود داشته و می­گوید: «من به فرخندگی زندگی و روان مهربان مردم پرحکایت ولایت خود عشق می­ورزم و به شایستگیِ این ویژگی خاص است که همه­ی فرصت­های دوست داشتنی خود را، بی­دریغ نثار چگونگی زندگی آنان ساختم و به گردآوری «آئین­ها و باورداشت­ها»یشان پرداختم.»

کتاب «آئین­ها و باورداشت­های گیل و دیلم» کتابی ماندگار است که از رنج­ها و شادمانی­های مردمانی استوار و سخت­بنیان حکایت دارد که دلشان به وسعت دریای سرزمین­شان و به ستیزی قله­های سربلندشان و به سرسبزی جلگه­های پربرکتشان است. آزاد مردانی که در مسیر پرتلاطم روزگار، بر عشق و ایمان به سرزمین خود افزوند و با دلاوری­ها و رشادت­ها بر عهد و پیمان با وطن خود پایدار ماندند.

در این مختصر که گزیده­ای از اثر جاودان «آئین­ها و باورداشت­های گیل و دیلم» به قلم محمود پاینده لنگرودی است، از بخش آئین­ها منتخب شده است و خواننده­ی مشتاق را به اصل اثر ارجاع می­دهد.

اما از آنجایی که شرق گیلان منطقه­ای وسیع با آئینهای متنوع می­باشد، ممکن است آئینی در منطقه­ای رواج داشته باشد که نواحی دیگر از آن بی­اطلاع باشند، لذا آئین­هایی انتخاب شده­اند که از گستردگی بیشتری برخوردار بودند.

اصطلاحات گیلگی علاوه بر آوانگاری با علامت برابری (=) به فارسی و بالعکس برگردانده شده است. در صرف افعال نیز استفاده از افعال به زمان گذشته (ماضی بعید) به دلیل فراموشی قسمت اعظمی از این رسومات و جایگزین شدن آداب شهری است و شاید بتوان هم­نوا با خالق اثر امیدوارانه گفت: «باشد که آیندگان را از این طریق گذری به دیار پدران باشد و بخوانند و بدانند که نیاکان آرزومند ما با برگزاری کدام آئین دل­انگیز، دست­افشانی و پایکوبی می­کردند و با کدامین باورداشت خنده­آور و درد­انگیز، شب تاریک و تیره­کام زندگی را به صبح روشن می­آوردند.»

بهرحال امیدوارم این سطور مفید فایده­ی دوستداران و علاقمندان به فرهنگ عامه قرارگیرد. در پایان برخود لازم می­دانم از زحمات و حمایت­های همسر عزیزم کمال تشکر و قدردانی را داشته باشم و این دفتر را پیشکش به ایشان و پیشکش به همه­ی مردان و زنان راستین سرزمین سرسبزم که دلشان مملو از عشق به دیارشان است، می­دارم.